امروزه یکی از مسائلی که در حوزه‌ی اقتصاد به طور جدی مورد توجه قرار گرفته است، هوش مالی است. چیزی که اگر بدان توجه نشود، درآمد بیشتر، کمک‌های مالی دیگران، برنده شدن در قرعه‌کشی‌های مالی و ... هیچ‌کدام نمی‌تواند کمک چندانی در حل مشکلات مالی فرد بکند.

در واقع اگر اندک نگاهی نیز به زندگی مردم بیاندازید، به راحتی به این موضوع پی خواهید برد؛ چراکه موارد بسیار زیادی را شاهد خواهید بود که خانواده‌ای با یک حقوق و درآمدی نه چندان مطلوب، صاحب خانه، ماشین و ... هستند و خانواده‌ای با دو یا بیش از دو حقوق، درآمد بسیار بالا، پاداش‌های عالیِ کاری و ... هنوز توان تهیه‌ی مسکن و خودرو و ... را پیدا نکرده است.

دوری از نیازهای کاذب، ریشه‌ی اصلی هوش مالی

جدای از مؤلفه‌هایی همچون کسب درآمد بیشتر، اهرم‌سازی دارایی، افزایش آگاهی مالی و ... که همه برای افزایش هوش مالی ضروری‌اند، مسئله‌ی حفاظت و صیانت از اندوخته و دارایی‌ها بیش از هر یک از مؤلفه‌ها اهمیت دارد؛ و این مؤلفه به جز برنامه ریزیِ صحیح در هزینه‌کرد دارایی و بودجه بندی درست امکان پذیر نیست.

اما موردی که می‌تواند محقق کننده‌ی این موضوع شود، این است که فرد در ابتدا بتواند نیازهای واقعی را از نیازهای کاذب تمیز داده و جدا سازد و سپس تا حد امکان خود را از غرق شدن در نیازهای کاذب و بی‌ثمر حفظ کند.

رضامندی و قناعت، محقق کننده‌ی هوش مالی است

اگرچه مبحث هوش مالی، موضوعی است که خیلی از طرحش و اشاعه‌ی آن در جوامع نمی‌گذرد؛ اما جالب است بدانید که دین اسلام نیز در حدود چهارده قرن پیش به این موضوع توجهی ویژه داشته (البته در ابعادی بسیار گسترده‌تر از آنچه که هوش مالی بدان می‌پردازد)، و توصیه‌های بسیار صحیح و اصولی را برای انسان‌ها ارائه کرده است.

در این بین، "قناعت" یکی از موثرترین روش‌هایی است که می‌تواند هم انسان را از فرو رفتن در نیازهای واهی به خوبی بر حذر دارد، هم قاعده‌ی صرفه‌جویی و مناعت طبع را در شخصیت او نهادینه کند و هم افزایش رضایت‌مندی انسان را از زندگی و داشته‌هایش به طور چشم‌گیری بالا ببرد.

در واقع زمانی که به راهکارهای دینی درخصوص قناعت مراجعه بکنیم، به خوبی خواهیم دید که منظور از قناعت، امساک از همه چیز و فرومایگی در زندگی نیست (همان طور که حضرت علی می‌گویند «آفت قناعت خساست است»)؛ بلکه منظور همان دوری و اجتناب از هزینه‌کردهایی است که عدمشان نیز هیچ مشکلی برای زندگی ایجاد نمی‌کند. و مهم‌تر از آن، منظور از قناعت دل نسپردن به چیزهایی است که صرفا حسِ نداری، فقر و بدبختی را برای انسان بوجود می‌آورد.

ماه رمضان و قناعت

جالب است که بدانید یکی از مواردی که در ماه رمضان به خوبی مورد توجه قرار گرفته است، مسئله‌ی قناعت است. چراکه نه تنها شیوه‌ی رفتاری مسلمین در این ماه موجب افزایش مناعت طبع و قناعت ایشان می‌شود، بلکه جالب است بدانید که در ادعیه‌ی زیادی نیز موضوع قناعت به صورت ویژه مورد توجه قرار گرفته است، مثلا:

اللّهُمَّ ... اسْتُرْني فيه بِلباسِ الْقُنُوعِ وَالْكفاف؛
پروردگارا! در اين روز به من لباس قناعت و بسندگی بپوشان (دعاي روز دوازدهم ماه رمضان)

وَ رَضِّني منَ الْعَيشِ بِما قَسَمْتَ لي؛
و به آنچه که برایم از عيش قسمت كرده‌اي، من را راضي بدار. (دعاي ابوحمزه ثمالي)